Możliwość wykorzystywania treści tworzonych przez użytkowników

Od kilku lat coraz częściej treści zamieszczane w serwisach, tworzone są bezpośrednio przez użytkowników. Odbywa się to zazwyczaj poprzez udostępniane na stronach internetowych formularze, które pozwalają użytkownikom samodzielnie dodawać nowe treści. Mechanizm ten jest zazwyczaj korzystny zarówno dla twórców, jak i samych właścicieli serwisów. Powstaje jednak pytanie, czy ten proces jest w jakikolwiek sposób uregulowany prawnie i czy istnieje w tym aspekcie ryzyko.

źródło: mavsocial.com

Na wstępie warto zaznaczyć, że w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nie istnieje definicja legalna tzw. zjawiska UGC, czyli user-generated content. Skrót ten jest dość jasny i obejmuje właściwie wszelkie przejawy aktywności użytkownika, jeśli tylko można im przypisać, że prowadzą do powstania nowych treści uwidocznionych w serwisie. Jest to bowiem nowy rodzaj zachowania, zgodnie z którym podmiot wykorzystuje istniejące utwory, a następnie przesyła rezultat swoich prac na określone platformy, blogi, serwisy społecznościowe czy też w inne miejsca. Również w doktrynie nie istnieje jednolite rozumienie ww. czynności, jednak powszechnie wskazuje się na gwałtowny rozwój tego typu czynności.

Za treści UGC uznaje się zatem w szczególności takie zachowania w zakresie treści, które spełniają następujące warunki:

• 1. są stworzone, a następnie opublikowane i dostępne w sieci internetowej;
• 2. posiadają pewien istotny aspekt wkładu kreatywnego (czyli będące w swoim rodzaju unikalne);
• 3. zostały wygenerowane bezpośrednio przez użytkowników.

Pomimo pewnych odrębności, aktualne regulacje prawnoautorskie obecnie mogą mieć zastosowanie wobec tzw. UGC, choć należy przy tym uwzględniać ich odrębności. W szczególności należy pamiętać, że aby tworzyć nowe treści, konieczne co do zasady jest posiadanie zgody autorów do już istniejących utworów. Powinno się zatem posiadać odpowiednie oświadczenie, tak samo jak przy korzystaniu z wszelkich innych utworów, w szczególności w celu zagwarantowania poszanowania praw ich „pierwotnych” twórców.

Warto podkreślić, że również dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, nie przewiduje dodatkowych uregulowań odnośnie treści tworzonych przez użytkowników. Zauważono jednak problematykę, że zabezpieczenia wymaga właściwy poziom równowagi praw i interesów między różnymi kategoriami podmiotów praw autorskich, jak również między nimi a użytkownikami przedmiotów objętych ochroną. Istniejące wyjątki i ograniczenia praw, takie jakie przewidziane zostały przez państwa członkowskie, należy ponownie rozpatrzyć z uwzględnieniem nowego środowiska elektronicznego. Problem całkowitego wykorzystania nie powstaje w przypadku usług, w szczególności usług świadczonych przez Internet. Dotyczy to również materialnych kopii utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, wykonanych przez użytkownika takiej usługi za zezwoleniem podmiotu praw autorskich.

W związku z powyższym, prawodawstwo europejskie wyznaczyło kierunek, wedle którego w inny sposób traktuje się nowe środowiska elektroniczne, w szczególności w zakresie usług świadczonych przez Internet. Zauważa się przy tym, że nie można objąć utworu ochroną absolutną, negując przy tym jakąkolwiek możliwość jego wykorzystania. W mojej ocenie, autor utworu publikując go w sieci elektronicznej, powinien mieć na uwadze, że może on stać się przedmiotem dalszego wykorzystania. Oczywiście pozostają przy tym dodatkowe aspekty prawne, w zakresie dozwolonego użytku, jednak w pewnych sytuacjach ochrona praw określonych osób jest nie tylko bardzo trudna, ale wręcz niemożliwa.

Niewątpliwie zarówno w aspekcie praktycznym, jak i na gruncie prawnym, widoczne są nowe potrzeby i zmiany. Tworzone są nowe formy komunikowania się, a także kompletnie inne przestrzenie społeczne, wśród których użytkownik tworzący treść, publikuję ją, bez jakiekolwiek bezpośredniej kontroli. Innymi słowy – użytkownicy przesyłają wytworzone treści, które mogą być chronione prawami innych osób.

Choć dalsza analiza teoretyczna zjawiska UGC mogłaby być bardzo ciekawa, najistotniejsze znaczenie ma praktyczna możliwość wykorzystania ww. treści. Na pytanie „czy przedsiębiorcy prowadzący serwisy internetowe w swojej działalności mogą wykorzystywać treści stworzone przez swoich użytkowników” należy odpowiedzieć twierdząco. Dla własnego bezpieczeństwa warto jednak zawrzeć dodatkowe oświadczenia osoby, która zamieszcza tego typu treści. Jeśli odbywa się to na zasadzie wyjątku (np. jednorazowo), najkorzystniejszym jest zawarcie umowy o przeniesienie praw autorskich. W przypadku natomiast, gdy taka forma jest regularnie wykorzystywana w toku działalności, warto zawrzeć odpowiednie zapisy w regulaminie serwisu.

Poniżej typowa forma zabezpieczająca Administratora:

Użytkownicy ponoszą pełną odpowiedzialność za naruszenia obowiązującego prawa lub szkodę wyrządzoną Administratorowi, w szczególności przez podanie nieprawdziwych danych, naruszenie dóbr osobistych lub praw osób trzecich, w tym praw autorskich i innych praw własności intelektualnej. Udostępniając jakiekolwiek materiały w Serwisie, Użytkownik oświadcza, że:

1. jest autorem tych materiałów, bądź posiada uprawnienia i zgody wymagane przepisami prawa do tego, aby mogły być one zamieszczone w Serwisie lub że zamieszczone przez niego materiały pochodzą z legalnego źródła;
2. zamieszczane przez niego materiały są wolne od wad prawnych;
3. wyraża nieodwołalną oraz nieodpłatną zgodę na udostępnianie i zamieszczenie przez Administratora powyższych materiałów, w tym również na ich modyfikację uzasadnioną jego potrzebami, a także wyraża zgodę na konwersję formatu pliku zamieszczonych lub przesłanych danych. Użytkownicy mogą korzystać z materiałów zamieszczonych w Serwisie wyłącznie w zakresie dozwolonego użytku osobistego w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jakiekolwiek korzystanie z zawartości Serwisu nie stanowiące dozwolonego użytku osobistego, o którym mowa wyżej, jest zabronione i stanowi naruszenie praw Administratora.

Autor: Maciej Grzegorczyk - prawnik oraz politolog, ze specjalizacją w mediach elektronicznych. Zainteresowania w prawie handlowym oraz prawie nowych technologii, w tym w szczególności w zakresie baz danych oraz ochrony danych osobowych. Autor bloga “poprawie”. Kontakt: emjgrzegorczyk@gmail.com